Een blog van Dingeman Boot

Kort geleden ben ik 90 jaar geworden. Het is alsof ik er nog aan moet wennen zo oud te zijn. Natuurlijk is het een zegen oud te mogen worden, maar de beperkingen als gevolg van het ouder worden dienen zich ook aan. Dit jaar hoop ik samen met mijn dochter Marianne nog een retraite te begeleiden op Terschelling. Of dat volgend jaar weer gebeurt weet ik nog niet maar als iemand bij me langs wil komen is die altijd welkom.

Het bereiken van deze leeftijd brengt me er eveneens toe te beseffen dat dit toch wel het laatste kroonjaar zal zijn dat ik heb kunnen vieren en daarmee ook terug te blikken op mijn leven. Daarbij ervaar ik een heel rijk leven te hebben gehad! Er is veel gebeurd en ik heb heel wat ontwikkelingen ondergaan. Het effect is dat ik een vredige geest heb verworven. Hoe is dat gegaan? Het zijn processen die hebben plaats gevonden waarbij opvoeding, christendom, student aan een Theologische School, verblijf in een neurose-sanatorium, yoga, advaita vedanta, boeddhisme met daarbij ook dzogchen en vele mensen (leraren) vooral een belangrijke rol hebben gespeeld. Het verblijf in het neurosesanatorium was de moeilijkste, pijnlijkste en mogelijk de belangrijkste periode in mijn leven, maar heeft er wel toe geleid dat ik los kon komen van mijn opvoeding en van de kerk waarvan ik lid was en dacht dat het mijn bestemming was daar predikant te worden. De opleiding tot yogadocent en het lesgeven daarin is een belangrijke voorbereiding geweest voor mijn meditatieproces, terwijl yoga als onderdeel van mijn onderricht voor veel mensen de toegankelijkheid tot de meditatie heeft vergroot. Wolter Keers was mijn eerste leraar in de advaita vedanta en door zijn onderricht kwam ik tot het inzicht dat er uiteindelijk geen ik bestaat en dat we in het leven te maken hebben met natuurlijke en spontane processen. Het was tevens een goede voorbereiding voor mijn ontmoetingen met mijn belangrijke leraar Nissargadatta in India.

De vele verworven inzichten (in mijn hoofd) riepen bij mij de behoefte op om te gaan mediteren om deze inzichten handen en voeten te kunnen gaan geven in mijn bestaan. Zo kwam ik bij het boeddhisme terecht omdat daar geschikte meditatietechnieken beschikbaar zijn. Aanvankelijk had ik naast de advaita vedanta nauwelijks belangstelling voor het boeddhisme. Maar toen ik voor 15 maanden naar Myanmar ging en daar ook monnik werd ging ik inzien dat advaita vedanta en boeddhisme heel dicht bij elkaar staan en kon ik mij er helemaal voor openen. Het zo lang achter elkaar daar kunnen mediteren en meer dan 14 maanden monnik te zijn geweest heb ik als een voorrecht ervaren en heeft veel voor mij betekend. Daarna heb ik de gelegenheid gehad meer dan een half jaar in IMS in de Verenigde Staten onder westerse leraren te kunnen mediteren. Daarna ben ik gedurende 20 jaar in Zwolle yoga-meditatie lessen gaan geven.

Als ik zo terugkijk ervaar ik vooral een gevoel van dankbaarheid. Dankbaar dat ik zoveel de gelegenheid heb gehad om vooral ook deel te kunnen nemen aan langere retraites in het buitenland. Het heeft mijn inzichten steeds verder verdiept en was steeds meer in staat om te komen tot loslaten. Maar vooral ben ik dankbaar dat ik daarvoor het vermogen en de motivatie had. En het klopt wat de Boeddha heeft gezegd: hoe meer je kunt komen tot loslaten in dezelfde mate kom je tot meer vrede! Dankbaar ben ik ook dat ik de Dhamma aan zoveel mensen heb kunnen doorgeven en het heeft me ook zeker verrijkt. Ik had vaak het gevoel dat ik de lessen die ik anderen aanreikte ook voor mijzelf  bedoeld waren. Ik heb er veel aan gehad en ze stimuleerden mij om te belichamen wat ik anderen voorhield!

Na veel te hebben kunnen loslaten ben ik nu in een fase gekomen dat het heel rustig is in mijn bewustzijn. Ik word erg geïnspireerd door het onderricht van Longchengpa. Geleidelijk ben ik door de dag heen meer en meer gewaar, heb ik vrede met wat er in mijn bewustzijn langs komt en wat er verder om mij heen gebeurt. Deze fase wordt ook wel ‘niet meditatie’ genoemd. Wat er is …. is er en dat is okay.

Naschrift

Ik ben ook dankbaar dat ik op mijn leeftijd relatief gezond en nog zo vitaal ben. Mensen vragen wel eens gezien mijn vitaliteit naar mijn leefstijl. Er zijn naar mijn gevoel veel factoren die hierin een bijdrage leveren of hebben geleverd. Met name wijs ik daarbij altijd op de positieve effecten van de meditatie.

Een blog van Chris Grijns

Als we schrikken van de verkiezingsuitslag, ons machteloos voelen bij humanitaire nood, als we helemaal genoeg hebben van het dagelijks nieuws, of ons schuldig voelen omdat we geïrriteerd zijn, last van onze knie hebben of ontevreden zijn, op het strand zitten en er tegenop zien om naar huis te gaan…. helpt het dan om stil te staan bij het feit dat dit best pijnlijke ervaringen zijn? Dat we in aanraking komen met dukkha?

Deze vraag kwam onlangs naar boven tijdens de uitwisseling in een weekeind retraite. Ja, we komen ongemak tegen. Tijdens een zitmeditatie, een retraite en in het dagelijks leven is er ongemak. Soms leidt levenspijn, verdriet je zelfs naar het meditatiekussen.

De Dhamma nodigt ons uit om te leren van ongemak. Ik wil een paar voorbeelden aanhalen van mediterenden en nagaan met welke dukkha we te maken hebben en hoe we er mee om kunnen gaan.

Het Pali woord ‘dukkha’ staat centraal in ‘de vier nobele waarheden’ van de Boeddha: 1. Er is dukkha, 2. er zijn oorzaken voor dukkha, 3. we kunnen dukkha beëindigen en 4. daartoe het bevrijdende pad van de Boeddha volgen.

De eerste nobele waarheid verwoordt de ‘edele waarheid van dukkha: geboorte is lijden, ouderdom is lijden, ziekte is lijden, de dood is lijden, verdriet en weeklagen, pijn, smart en wanhoop zijn lijden; omgaan met hetgeen waarvan je een afschuw hebt is lijden, gescheiden worden van het geliefde is lijden, niet krijgen wat men wil hebben is lijden – kortom, alles waar we ons als mens aan kunnen hechten brengt lijden.’

Een enkeling interpreteert deze woorden als heel somber: alsof de Boeddha zegt dat het leven lijden is… ‘Nee’, zegt de Boeddha:  ’ik leer je één ding: er is dukkha en de beëindiging van dukkha’. Er is strijd en onvrede en er kan een eind aan strijd en onvrede komen. Dit is het pad.

Wat bij een beoefenaar tijdens de retraite een hoopvolle reactie gaf:  ‘Ah, dus als ik genoeg oefen ervaar ik geen pijn meer?’ Dat is een diepe wens. Een herkenbare, menselijke wens. En het zal je niet verbazen dat we in onze beoefening gaandeweg de realiteit gaan erkennen.  Enerzijds is er de realiteit van pijnlijke ervaringen die te maken hebben met geboren worden, ziek zijn, ouder worden, dood gaan. Ook de Boeddha had pijn in de rug, had buikpijn. Deze dukkha geeft ons een bumpy ride, een hobbelige levensrit…..

Anderzijds merk je dat je niet gevangen hoeft te zitten in dukkha. Zoals een van de deelnemers het verwoordde:  ‘Ik zit hier met een zere knie en probeer die knie met opmerkzaamheid en vriendelijkheid te verwelkomen, maar dat werkt niet echt, blijft heel pijnlijk. Ik zie er tegenop om op een stoel te gaan zitten, na al die jaren van echt heerlijk zitten op m’n kussen.’ In een volgende meditatie ontdekt hij dat het niet alleen gaat om het omarmen van de pijn in de knie, maar dat hij ook ruimte ervaart als hij vriendelijk de teleurstelling, zijn reactie op de pijn kan verwelkomen en zich zelf toestaat op een stoel te gaan zitten met aandacht. Hier is sprake van het ‘oplossen’ van mentale pijn!

Je herkent in deze ervaring wellicht de vergelijking van de twee pijlen: er is een fysieke en een mentale pijl.  De pijn in de knie is de eerste pijl. Het klagen, huilen, jammeren, het gevoel van teleurstelling en de vraag ‘waarom ik?’ is de tweede pijl. Beide pijlen zijn dukkha. En onze taak bij die eerste pijl is om deze pijn te begrijpen en ons er mee te verzoenen. Deze  pijn zal niet altijd oplossen. Wel kunnen we natuurlijk zo wijs mogelijk omgaan met lichaam en gemoed, er goed voor zorgen. De tweede pijl kunnen we met opmerkzaamheid leren kennen als een reactie. We kunnen nagaan in hoeverre we ons identificeren met die reactie. Daar is een ingang om dukkha op te heffen, tot stilstand te brengen…..

Een andere deelneemster kwam met bezwaard gemoed binnen en vertelde hoe ze met veel ontevredenheid kampt in haar leven. In de meditatie kon ze iets toelaten van de innerlijke onvrede, de pijn er van voelen. Ze kreeg door dat ze er van af wilde, dat ze weerstand voelde tegen de ontevredenheid. Ze voelde iets oplichten… er kwam een glimpje ruimte.  ‘ik kan dus tevreden zijn met onvrede’ verwoordde ze.

In de Boeddhistische psychologie worden drie vormen van dukkha toegelicht:

• Direct voelbare pijn (fysiek bijvoorbeeld, de knie, of mentaal: last hebben van teleurstelling of  rouw door verlies).
• Pijn door verandering. Misschien is dit een soort verborgen onrust, onvrede die we niet willen. Aangename dingen zijn niet altijd blijvend. Zelfs een prettige gewoonte als zitten op een kussen is niet blijvend prettig. Er komt een einde aan de mooiste ervaring, ik kan die niet vasthouden, niet bewaren, hoe mooi dan ook…
• Een derde, subtielere vorm van lijden gaat over een diep gevoel van ontevredenheid. We zijn op zoek naar vrijheid, vrede, en er ontbreekt iets… Je beseft dat je aan zoveel gehecht bent: aan prettige ervaringen, je lichaam, je meningen, oude conditioneringen. Alles wat we ervaren is geconditioneerd, geeft geen uiteindelijke voldoening,  geen blijvende vreugde. Dit is dus dukkha in de zin van een diepe existentiële onbevredigendheid.

Herkennen en erkennen

Ja, dus een groot deel van onze beoefening gaat over dukkha herkennen en erkennen. Ik wens mezelf en elke beoefenaar toe dat we in  het reine komen met de voor de hand liggende dukkha. Deze met vriendelijkheid en mededogen tegemoet treden. En dat we oog krijgen voor de subtielere vormen van dukkha. Dat we iets gaan begrijpen van de trance van het zo gehecht zijn aan de dingen…en iets meer ontgoocheld kunnen raken.

Ik wens ons toe dat we onszelf laten verrassen. Dat we door krijgen dat die diep gewortelde neiging om overal stabiliteit te zien onze waarneming kleurt en misleidend is.  Waardoor we van slag zijn als iets niet gaat zoals we dachten….

Zo kan dit pad, ons stap voor stap naar een lichter leven leiden, en ervaren we iets van innerlijke vrijheid van dukkha. Dukkha is geen levenslange gevangenis….