Als docent op een middelbare school bestaat mijn dag uit 7 lesuren, 2 pauzes. Een jaar bestaat uit 4 vakanties, 3 rapporten, 2 vergaderingen over de klassen. Enzovoorts. Onze westerse samenleving is in bijna alles strak geordend en geregeld. Ik las onlangs een leus in de supermarkt: ‘Vijf in een rij? Kassa erbij!’

In de Mahasi Sayadaw-traditie worden retraites doorgaans ook zeer gestructureerd aangeboden. Er is een strak schema, en een geordende dagindeling van met name zit- en loopmeditaties dat  doorgaans keurig uitgevoerd wordt door de deelnemers.

Maar wat als er geen schema is? Alleen een ontwaakbel en tweemaal een bel voor de maaltijden? Die ervaring had ik een paar jaar geleden bij een retraite van Sayadaw U Tejaniya. Ogenschijnlijk leek het ongeregeld zooitje. De deur van de meditatiezaal ging continu open en weer dicht. Sommigen zaten een kwartier en gingen dan weer verder met een korte loopmeditatie. Het deed mijn beeld van een retraite wankelen.  Want: wat is een retraite eigenlijk? Rechtop zitten? Per se drie kwartier zitten? De loopmeditatie tegelijkertijd met de andere deelnemers aanvangen? Volhouden en meedoen met de rest? Aan het einde van de week een certificaat ontvangen omdat je alle meditaties hebt uitgezeten?

In september organiseerden Mirjam Schild en ik een meditatieweekend in Denekamp en we besloten de zaterdagmiddag ‘anarchistisch’ in te vullen. Geen schema, geen structuur. Wel de aanwijzing om opmerkzaam te mogen zijn bij wat je ook doet, waar je ook bent en hoe het ook voelt. Dit is wat mensen ons teruggaven na het weekend:

Als ‘luie” meditatiebeoefenaar had ik me ingesteld op ‘volledige’ inhoud en nu moest ik toch zelf aan de slag. Wat ga je die 3 uur doen? Even heb ik gedacht naar Denekamp te gaan en daar op een terrasje iets te gaan drinken. Uiteindelijk heeft me de verrassing over de invulling actiever gemaakt doordat ik zelf voelde verantwoordelijk te zijn voor de invulling. Dat gaf me de inspiratie voor de rest van het weekeinde.

Je leeft minder op de tijd waardoor ik een langere wandelmeditatie kon doen en daar echt bij aanwezig kon zijn, in plaats van te moeten letten op de klok.

Werkte voor mij heel goed omdat ik hierdoor weer geconfronteerd werd met mijn eigen hang naar houvast / schema’s en bijbehorende onzekerheid / twijfels en competitiviteit: gaat dit wel goed? Wie kan het langste zitten?? Etc. Mooie oefening voor mij in loslaten en vertrouwen op je eigen intuïtie.

Nu zit ik in de herfstretraite in Meeuwenveen. De ochtenden en avonden zijn zoals alle retraites, maar elke middag na de lunch is het hier anarchie. Tot 17.00 uur. Dan neemt het schema het weer over.

Het wegvallen van een gestructureerd aanbod van loop- en zitmeditaties vermindert de scheiding tussen  ons dagelijks leven enerzijds, en anderzijds de soms wat gekunstelde retraitesetting. We leren eigen verantwoordelijkheid nemen voor ons meditatieproces. Het kan zorgen voor ontspanning waardoor aandacht nog beter gedijd. Door minder met de groep mee te gaan kunnen we goed naar onze eigen behoeftes luisteren en een eigen ritme vinden. Daarnaast raken we wellicht wat minder gehecht aan de vorm, maar leren we nog beter opmerkzaam te zijn van de mindset die ons handelen aanstuurt. Dit alles kan zorgen voor een – in de woorden van Sayadaw U Tejaniya – duurzame aandacht die we kunnen meenemen als we weer naar huis gaan, en die we daar ook verder kunnen laten groeien.

Lees ook de andere artikelen op Vipassana.nu.