In het Vipassana Centrum in Groningen organiseren we activiteiten die ingaan op samenleven in deze overgangstijd. Meditatie geeft de mogelijkheid om bewust te zijn van wat er speelt in lichaam en geest. Vanuit die verbondenheid ben je deel van een samenleving. Met elkaar samenleven geeft allerlei ervaringen die we als mens delen, die samenhangen met bijvoorbeeld weersomstandigheden, maatregelen om geen corona te krijgen en met bewustzijn met betrekking tot onrecht en uitsluiting in hoe we met elkaar omgaan. In de Dhamma is onderlinge afhankelijkheid een centraal begrip. We maken het nu allemaal onontkoombaar mee, dat we onderling afhankelijk zijn. Het gedrag van studenten die in Portugal een nacht doorfeesten heeft invloed op de mogelijkheid om een meditatieretraite live te laten doorgaan. Bij de inkoop van vaccins tegen corona gaan we automatisch uit van ‘het binnenhalen van zoveel mogelijk, tegen een zo laag mogelijke prijs’. En dan blijkt dat we pas beschermd zijn als we de vaccins wereldwijd delen. We denken in een korte tijdsspanne: “Als deze maatregelen maar weer over zijn”. Die situatie duurt al 1,5 jaar en er is geen ‘back to normal’ in het vooruitzicht. De titel van een boek van Gregory Kremer luidt ‘A Whole-Life Path’: alle keuzes die je maakt als mens kun je onderdeel laten zijn van een spiritueel pad.
Het feit dat je mediteert, hoe beïnvloedt dat je gedrag in een onderling afhankelijke samenleving, jouw gedrag nu? Het is nodig en noodzakelijk om in verbinding te komen en blijven met wat je ervaart. Dat kan vorm krijgen in je terug te trekken op een kussen of een plek kiezen, waar je doelloos heen en weer kunt lopen voor loopmeditatie. Via je eigen ervaringen kun je het besef van onderlinge afhankelijkheid leren kennen: als ik op ga in mijn gedachten heeft dat het volgende effect; als ik belangeloos aandacht geef heeft dat het volgende effect; als ik bewust ben van mijn houding als ik met mijn vriendin praat heeft dat het volgende effect. En zo voort, het maakt je leven rijk en vervullend om bewust te zijn.
Daarnaast speelt je intentie een grote rol: wat zijn je innerlijke waarden die tot uitdrukking komen in wat je zegt en doet. Bijvoorbeeld dat we deze ruimte om te leven delen met andere mensen en dieren – dat kan leiden tot een intentie om uit te delen wat je hebt verzameld aan ervaring, bezittingen, vaardigheden, aandacht.
Dat geeft de basis om verbondenheid vorm te geven in actie. Contact met je binnenwereld geeft een mogelijkheid om in de buitenwereld verantwoordelijkheid te nemen voor wat je zegt en doet. Het begint binnen, het uit zich in zo iets vanzelfsprekends als praten en gedrag. Het is wezenlijk wat we daarmee met onze omgeving delen. De vereenzelviging met pamfletwaarheden en dadendrang krijgt een verbinding met de realiteit: “Wat is dit, wat is er nu nodig?” In de overleveringen van de leerredes van de Boeddha komt een verhaal voor over twee acrobaten. Met behulp van een bamboe stok stunten zij door op elkaar te klimmen. De oudere acrobaat geeft het advies aan de jongere: “Als jij goed op mij let, dan let ik op jou en gaat onze act vast goed.” De leerling draait het om: “Ik let goed op mezelf en daarmee let ik ook op jou. Als ik mezelf bescherm, bescherm ik anderen. Als ik anderen bescherm, bescherm ik mezelf.”
Als ik mezelf bescherm door opmerkzaam te zijn en bewust te spreken en te handelen, dan heb ik van anderen geen wrok te vrezen. Als ik anderen bescherm, door geen dreiging te veroorzaken – door te doden, te liegen of te stelen – dan bied ik een veilige omgeving. Dat is de basis van waaruit we verantwoordelijkheid kunnen nemen voor die grote thema’s die in de samenleving spelen.
